Niziurski 2025. Abstrakty

WYKŁADY PLENARNE

Autor: dr hab. Dorota Michułka, prof. UWr

Tytuł: „Boyhood” i niepokorne dorastanie w powieściach Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Przełamująca tradycyjne schematy, proza Edmunda Niziurskiego wpisuje się świetnie w dyskusje na temat roli, miejsca i funkcji jaką pełni w edukacji dzieci szeroko rozumiana literatura dla młodzieży. Pełne humoru (zarówno słownego, jak i sytuacyjnego) powieści Niziurskiego osadzone są w tradycji realistycznej prozy o charakterze społeczno – obyczajowym, ukazują wyraziste, oryginalne psychologiczne portrety chłopięcych bohaterów, obrazy ich niepokornego dorastania i autentyczne konflikty rówieśnicze. Akcja opowieści jest dynamiczna, często sensacyjna i wyróżnia się indywidualnym stylem narracji. Popularnym tematem prozy kieleckiego pisarza jest, ukazywana oczami ucznia, rzeczywistość szkolna, w tym zróżnicowane postacie nauczycieli i ich (czasami kontrowersyjne) metody wychowania. Sympatyczna łobuzeria chłopców (często outsiderów), ich spryt, wyobraźnia, inteligencja i kreatywność, pozwalająca na przetrwanie w pełnej dyscypliny i rygorów szkole, odsłania także moralno – dydaktyczne aspekty trudnej adolescencji. Jednak warstwa wychowawcza nie jest dominantą prozy Niziurskiego. Świat przedstawiony oczami chłopięcych bohaterów jest rzeczywisty, pogodny, swojski i optymistyczny a codzienne szkolne kłopoty i konfrontacja z nauczycielską dyscypliną wyzwalają konstruktywne działanie nastolatków, pokazując ich sprawczość, która prowadzi często do porozumienia z dorosłym.

Autor: prof. dr hab. Piotr Zbróg

Tytuł: Typologia przemocy werbalnej w komunikacji szkolnej bohaterów Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Celem wystąpienie będzie próba opracowania typologii przemocy werbalnej w szkolnej komunikacji w tekstach Niziurskiego, którą w wielu wypadkach można zaliczyć do przykładów przemocy symbolicznej. Wedle Pierre’a Bourdieu mechanizmy przemocy symbolicznej utrwalają się poprzez zachowania językowe, a język staje się narzędziem władzy. Analiza twórczości Edmunda Niziurskiego ujawnia złożone mechanizmy przemocy językowej w szkole. Pod pozorem humorystycznej szkolnej przygody kryje się głęboka refleksja nad opresyjnością systemu edukacyjnego, w którym przemoc werbalna pełni funkcję narzędzia wywierania wpływu oraz kontroli społecznej i prowadzi do formowania swoistych ról społecznych w szkolnej przestrzeni.

DEBATY PANELOWE

Autor: dr hab. Małgorzata Chrobak, prof. UKEN

Tytuł: Niziurski (po)nowoczesny

Abstrakt: Znakomitej i bogatej spuścizny Edmunda Niziurskiego nie można łatwo zaszufladkować czy zdefiniować. Już choćby z uwagi na współistnienie dwóch nurtów jego twórczości: dla dorosłych i niedorosłych, wszechstronność form i gatunków, ciągłe balansowanie między powagą a patosem czy między potrzebą zachowania tradycyjnych reguł pisarstwa dla dzieci a ich konsekwentnym przekraczaniem i niwelowaniem, wreszcie z racji dostrzegalnej w jego utworach potrzeby ciągłości, ale równocześnie estetycznej zmiany. Proza Niziurskiego daje się zatem znakomicie scharakteryzować w kontekście wielu zjawisk charakterystycznych dla (po)nowoczesności, m.in. obrazu szkoły w perspektywie dyskursu władzy, cielesnej metaforyzacji świata, napięć między pierwiastkiem męskim a żeńskim, pamięci kulturowej i nostalgii, wizualnych aspektów tekstów oraz edycji i wielu in.

Autor: dr hab. Katarzyna Drąg, prof. UPJPII

Tytuł: Komunikacja młodzieży w świecie bez mediów. Refleksje na podstawie twórczości Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Twórczość Edmunda Niziurskiego przenosi współczesnego czytelnika do świata szkolnych spraw, przygód i rozterek. Wiele podejmowanych w prozie Niziurskiego problemów ma charakter uniwersalny, pozostają aktualne do dziś. Wiele aspektów tej twórczości to świadectwa minionej epoki. W swojej wypowiedzi chciałabym zwrócić uwagę na wzorce komunikacji młodzieży w rzeczywistości sprzed dynamicznego rozwoju mediów (w tym przede wszystkim mediów społecznościowych). Proponuję spojrzenie na twórczość Niziurskiego (przede wszystkim na Sposób na Alcybiadesa) z perspektywy wzorców komunikacyjnych i kompetencji komunikacyjnych bohaterów.

Autor: prof. dr hab. Dorota Heck

Tytuł: Nie tylko hermeneutyka. Kilka uwag o inspirujących kierunkach badań literackich

Abstrakt: Współczesne kierunki badań literackich i związane z nimi metody wymagają odnowienia wobec długotrwałego kryzysu nauk humanistycznych. Hermeneutyka, close reading, retoryka literaturoznawcza zachowują związek z tradycją filologii,nie wykluczają sięgania po humanistykę cyfrową, ale ocalają ludzki, afektywny, podmiotowy charakter pracy w nauce o literaturze. Aprobatywnie traktowany eklektyzm, elastyczność i ergocentryzm pozwalają żywić nadzieję na odnajdywanie wciąż na nowo sensu akademickiego, a nie wyłącznie amatorskiego, czytania linearnie, znak po znaku, cierpliwie tekstów literackich.

Autor: dr hab. Krzysztof Jaworski, prof. UJK

Tytuł: Wątki „autobiograficzne” w badaniach literaturoznawczych – pytania i wątpliwości

Abstrakt: Jednym z najbardziej intrygujących i jednocześnie problematycznych obszarów badań pozostają wątki autobiograficzne w literaturze – zarówno w aspekcie ich obecności w dziele, jak i w kontekście metod ich interpretacji. Celem niniejszego panelu jest stworzenie przestrzeni do interdyscyplinarnej dyskusji nad statusem autobiografizmu w literaturoznawstwie oraz wyartykułowanie pytań i wątpliwości, jakie pojawiają się w toku jego badania. Autobiografizm, rozumiany szeroko – jako świadome bądź nieświadome wprowadzanie przez autora elementów własnej biografii do utworu – pozostaje przedmiotem wielowymiarowych interpretacji. Panel zakłada refleksję nad rozbieżnościami pomiędzy deklarowanym a faktycznym doświadczeniem autora, a także nad metodologicznymi pułapkami, jakie wiążą się z próbą jednoznacznego zidentyfikowania elementów autobiograficznych w tekście. Czy przyjęcie perspektywy autobiograficznej nie prowadzi do zawężenia horyzontu interpretacyjnego, ograniczając tekst do funkcji dokumentalnej bądź terapeutycznej? w jakim stopniu biograficzne dane autora powinny (lub nie) być uwzględniane w analizie tekstu literackiego? Czy odczytywanie utworu przez pryzmat życia jego twórcy nie redukuje złożoności dzieła do poziomu faktografii? Gdzie kończy się interpretacja, a zaczyna ingerencja w prywatność? Panel ma charakter otwarty, interdyscyplinarny i ma na celu zainicjowanie dialogu pomiędzy badaczami literatury, kulturoznawcami i przedstawicielami innych dyscyplin zainteresowanych relacją między tekstem a tożsamością autora.

Autor: dr hab. Agnieszka Miernik, prof. UJK

Tytuł: Inicjacja w prozie dla niedorosłego odbiorcy – ujęcie intertekstualne

Abstrakt: Interesujące wydaje się intertekstualne spojrzenie na twórczość Edmunda Niziurskiego w odniesieniu do zagadnienia procesu inicjacji. Motyw przejścia z dzieciństwa w dorosłość zajmuje ważne miejsce w literaturze dla młodego odbiorcy. Istotne zatem może stać się  wydobycie oryginalnych obrazów wskazanego nas tematu w prozie autora Sposobu na Alcybiadesa, uchwycenie niepowtarzalności ich prezentowania na tle ujęć innych pisarzy. Wejście w świat dorosłych jest nierozerwalnie związane z przemianami wewnętrznymi, światem uczuć i emocji, które należy rozpoznać i zrozumieć, a proces ów odmiennie przebiega u dziewcząt i chłopców, co znajduje potwierdzenie nie tylko w prozie kieleckiego autora.

Autor: dr hab. Anna Tryksza

Tytuł: Jak badać tę „czwartą”?

Abstrakt: Literatura dla młodego czytelnika generuje zarówno związki z literaturą dla dorosłego odbiorcy, jak i wielokrotnie omawianą „osobność”. Powstaje pytanie, czy metody badania były i są współcześnie również osobne, czy też pozostają w ścisłym związku z metodami badawczymi typowymi, np. dla badań literaturoznawczych w ogóle? Czy nadal dominuje ujęcie pedagogiczno-psychologiczne, czy może pojawiły się nowe perspektywy, dla których optyka literaturoznawcza jest tylko częścią możliwości?

W związku z dynamicznym rozwojem technologii i kulturowymi zmianami współczesnego świata warto zastanowić się nad wykorzystaniem metod badawczych współgrających z tymi transformacjami i korespondujących, np. z postulatami Ewy Domańskiej (propagowanie modelu „wiedzy performacyjnej”, badań komplementarnych i stosowaniem podstawowej metody badawczej – studium przypadku w perspektywie porównawczej z tworzeniem teorii małego zasięgu).

W niniejsze obszary refleksji metodologicznej wpisują się najlepiej children studies. Zmieniającą się na naszych oczach rzeczywistość również dobrze oddają place studies, animal studies, ekokrytyka, krytyka feministyczna, badania dotyczące wielokulturowości, płciowości i in.

Nie można zapomnieć o ujęciach typowo literaturoznawczych (badania poetologiczne, narratologiczne, genologiczne, intertekstualne, transfikcjonalne) i retorycznych (A. Smuszkiewicz, M. Ryszkiewicz).

Autor: dr hab. Zbigniew Trzaskowski, prof. UJK

Tytuł: Miejsce filozofii w metodologii badań literackich

Abstrakt: Filozofia w metodologii badań literackich zajmuje nieodzowne miejsce, ułatwia zrozumienie podstawowych pojęć, funkcji, znaczeń literatury i jej obiektywnego poznania, relacji między tekstem a jego odbiorcą, odziaływania społecznego. Dzięki zróżnicowanym teoriom interpretacyjnym (idea koła hermeneutycznego, dekonstrukcja, semiotyka) służy pomocą w analizie tekstów i w istotnej mierze przyczynia się do rozwoju zróżnicowanego instrumentarium badawczego.

Autor: dr hab. Anna Wzorek, prof. UJK

Tytuł: Metody badania tekstu literackiego w dydaktyce uniwersyteckiej

Abstrakt: Wystąpienie będzie próbą podzielenia się obserwacjami, doświadczeniami wynikającymi z wieloletniego prowadzenia zajęć METODOLOGIA BADAŃ LITERACKICH na kierunku filologia polska. Omówione zostaną zarówno metodologie dawne, jak i współczesne (m.in. intertekstualność, postkolonializm, metoda pozytywistyczna). Najważniejsze będzie wykazanie, z jakim skutkiem studenci stosują powyższe metodologie w analizach literackich, pracach dyplomowych czy magisterskich.

WYSTĄPIENIA KONFERENCYJNE

Autor: mgr Magdalena Antoniak

Temat: Kim była „sławna paczka wyczynowców”?

Abstrakt: W szkole, jak to w szkole – zawinili jedni – oberwali… wszyscy… W Sposobie na Alcybiadesa Edmunda Niziurskiego przedstawionych jest wiele zabawnych scenek. Niektóre z nich przybliżają czas i miejsca, inne pokazują klimat, a jeszcze inne zwracają uwagę na cechy osobowościowe kolejnych postaci. Dzięki nim jeszcze łatwiej „wejść nam w skórę” bohaterów tego dzieła. Czwórka, bez której wiele by się nie wydarzyło, jest motorem napędowym książki. Paczka szukała sposobu na wyjście z sytuacji, którą ujawniła okoliczność odpytki uczniów przez profesora Żwaczka, a tylko potwierdziła katastrofalna diagnoza psychologa. To jej członkowie stali „z bardzo niewyraźnymi minami” przed obliczem „Ciała nauczycielskiego”.

Autor: dr Monika Bator

Tytuł: Niziurski na dużym i małym ekranie – humor w wybranych adaptacjach utworów pisarza

Abstrakt: Edmund Niziurski, jeden z najważniejszych polskich twórców literatury dla dzieci i młodzieży, operował w swoich książkach elementami komizmu, zdając sobie sprawę, jak ważnym elementem w tego typu twórczości jest właśnie humor. Mimo radykalnej opinii Krzysztofa Vargi, „że język tego pisarza jest niemal nieprzekładalny na język filmu”, chciałabym poddać analizie wybrane ekranizacje filmowe i serialowe prozy Niziurskiego pod kątem obecnego w nich humoru, czy raczej sposobów adaptowania przez filmowców różnych rodzajów literackiego komizmu, w które obfituje proza tego znakomitego pisarza. Warto – moim zdaniem – raz jeszcze zastanowić się nad tym, czy faktycznie (i ewentualnie dlaczego), „Niziurski nijak nie chce się przekładać na udane filmy”.

Autor: Bogusz Boliński

Tytuł: Misja Edmunda Niziurskiego w pokoleniu Z (ilościowe i jakościowe badania eksploracyjne)

Abstrakt: Czy pokolenie Z zna Edmunda Niziurskiego i jego twórczość? Badania ankietowe, przeprowadzone przede wszystkim wśród młodzieży w pierwszym kwartale 2025 r., pozwolą (częściowo) odpowiedzieć na to pytanie.

Autor: mgr Piotr Boliński

Tytuł: Niepożądane zachowania wobec pracowników organizacji (na podstawie wybranych utworów Edmunda Niziurskiego) w kontekście proponowanych zmian definicji ustawowych zawartych w Kodeksie pracy

Abstrakt: Skuteczna ochrona pracownika przed molestowaniem lub mobbingiem w miejscu pracy nierozerwalnie związana jest ze stopniem akceptacji społecznej dla poszczególnych sposobów zachowań wyczerpujących ustawowe definicje tych pojęć. Podobnie klasyfikacja poszczególnych sytuacji jako prawnie niepożądanych zawsze sprowadza się do interpretacji przepisów i zawartych w nich norm w celu stwierdzenia wyczerpania przesłanek czynów zabronionych określonych ustawą, co powoduje często dowolność i uznaniowość. Ponad półwieczna twórczość E. Nizurskiego, jako prawnika i doskonałego obserwatora otaczającej go rzeczywistości, po pierwsze kształtowała pokolenia czytelników, w tym ich postawy i postrzeganie świata, a po drugie nadal umożliwia analizę ludzkich zachowań w konkretnych miejscach i sytuacjach (jako matryca porównawcza dla propozycji zmian definicji ustawowych ww. pojęć).

Autor: dr hab. Małgorzata Chrobak, prof. UKEN

Tytuł: Marek Piegus w czasach transformacji. O późnej twórczości Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Referat będzie próbą odpowiedzi na dwa pytania: o sposób tematyzowania doświadczeń z okresu transformacji ustrojowo-ekonomicznej w prozie Niziurskiego dla młodzieży z lat 90. XX w. (w aspekcie społecznym i antropologicznym), a także o kierunki (kontynuacja czy rewizja), w jakim biegły przemiany warsztatu pisarskiego autora Sposobu na Alcybiadesa po roku 1989.

Autor: dr Jarosław Dobrzycki

Tytuł: „Cejna został zlikwidowany”. O niszczącej sile piętna w opowiadaniu Lizus

Abstrakt: Przedmiotem wystąpienia będzie kwestia piętnowania głównego bohatera opowiadania Lizus. Pierwsza jego część skupi się na pokazaniu inności protagonisty, który swoim zachowaniem odstaje od reszty klasy. W drugiej zostanie przedstawione stopniowe poddawanie bohatera ostracyzmowi przez kolegów, a finalnie napiętnowanie go mianem tytułowego lizusa. Analiza poczynań młodych ludzi pozwoli zaprezentować cały proces wykluczania osoby, która to, w przeświadczeniu konkretnej grupy społecznej, podważa panujące w tej zbiorowości prawa.

Autor: mgr Agnieszka Dolecka

Tytuł: Ikonografia okładek powieści dla młodzieży Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Wystąpienie zawiera analizy ikonograficzną i ikonologiczną okładek powieści dla młodego czytelnika Edmunda Niziurskiego, ze szczególnym uwzględnieniem funkcji ich edytorskiej postaci, wpływającej na dopełnienie przekazu autora: komunikacyjnej, estetycznej, symbolicznej, reklamowej, nakładowej. Istotne dopełnienie wywodu stanowi opis przemian szaty graficznej książek klasyka polskiej literatury młodzieżowej.

Autor: dr Agnieszka Durlej-Krach

Tytuł: Ponadczasowe pytania o miłość i przyjaźń jako miejsca wspólne w szesnastowiecznej wersji Wielkiego podboju zamorskiego oraz w Wyraju Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Miłość i przyjaźń wpisują się w kategorię dróg, które w systemie aksjologicznym prowadzą człowieka do konkretnych wartości: Bóg, prawda, dobro, piękno oraz ojczyzna i honor. Drogi te zostają odczytane w analizowanych dziełach zarówno w sposób wertykalny w relacji Bóg – człowiek, jak również horyzontalnie w sposobie przeżywania człowieczeństwa przez bohaterów obu dzieł odległych czasowo, jednak bliskich pod względem odczytanej w nich aksjologii tak zwanych trudnych pytań jako analizowanych miejsc wspólnych.

Autor: dr Magdalena Feret

Tytuł: Kilka uwag o przekładzie książki E. Niziurskiego pt. Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego na język niemiecki

Abstrakt: Celem referatu jest prezentacja tłumaczenia książki E. Niziurskiego pt. Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego na język niemiecki. W analizie przekładu uwagę zwrócono przede wszystkim na: tytuł, tytuły rozdziałów, nazwy własne, frazemy i metafory ze szczególnym uwzględnieniem wyrażeń języka młodzieżowego.

Autor: dr hab. Krzysztof Jaworski, prof. UJK

Tytuł: Edmund Niziurski jako prekursor młodzieżowej prozy detektywistycznej, na przykładzie powieści pt. Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego

Abstrakt: Celem referatu jest analiza twórczości Edmunda Niziurskiego jako prekursora młodzieżowej prozy detektywistycznej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem powieści pt. Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego. Badanie koncentruje się na literackich środkach stosowanych przez autora w budowaniu intrygi kryminalnej, konstruowaniu (kreacji) postaci oraz kształtowaniu napięcia fabularnego. Referat porównuje także powieść Niziurskiego z klasycznymi wzorcami literatury detektywistycznej, wskazując na innowacyjność oraz unikalny humorystyczny styl pisarza.

Autor: dr hab. Dorota Karkut, prof. UR

Tytuł: Spotkania z ilustracją w książkach Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: W referacie omówione zostanie zagadnienie dotyczące roli ilustracji w rozumieniu treści książek Edmunda Niziurskiego. Analizie zostaną podane wybrane ilustracje do najbardziej znanych powieści dla młodego odbiorcy autora Księgi urwisów. Przydatna w tych rozważaniach okaże się typologia ilustracji wg Seweryny Wysłołuch , opisująca relacje między słowem a obrazem. Wyodrębnione  zostaną  ilustracje będące przekładem intersemiotycznym, konkretyzacją i dodatkiem edytora. Ukazuje to różne podejścia artysty do przełożenia warstwy językowej utworu na warstwę ikoniczną. W omówieniu tego zagadnienia uwzględnione zostaną różne funkcje, które pełnią ilustracje, m.in. estetyczna, kompensacyjna, dydaktyczna, stając się swoistym kluczem do odczytywania znaczeń i przewodnikiem w ponawianiu rzeczywistości. Co podkreśla ich walory artystyczne i osobotwórcze.

Autor: mgr Aleksandra Kobiałka

Tytuł: Podwójny Jubileusz. Twórczość Edmunda Niziurskiego w badaniach naukowych

Abstrakt: Podwójny jubileusz – 100. rocznica urodzin Edmunda Niziurskiego oraz 90. rocznica urodzin prof. Jana Pacławskiego – jest okazją do przypomnienia miejsca, jakie w działalności naukowej literaturoznawcy zajmowała refleksja nad autorem Księgi urwisów. Celem referatu jest przegląd badań dotyczących twórczości kieleckiego prozaika. W trakcie wystąpienia omówione zostaną m.in. artykuły autorstwa prof. Jana Pacławskiego, monografie będące pokłosiem sesji naukowych organizowanych na kieleckiej polonistyce, a także prace dyplomowe powstałe pod kierunkiem literaturoznawcy. Przeprowadzona analiza pozwoli wskazać obszary, które najbardziej interesowały badaczy utworów Edmunda Niziurskiego.

Autor: mgr Agnieszka Kondrak

Tytuł: „Ocean smutku, czyli takie jest życie”. Niziurski wobec rozterek młodzieży

Abstrakt: Przedmiotem wystąpienia będzie analiza powieści Adelo, zrozum mnie! E. Niziurskiego. Przedstawię tę powieść w perspektywie zajęć z biblioterapii, ukażę jak Niziurski postrzega najczęstsze problemy młodzieży i jakie proponuje sposoby, by je rozwiązać.

Autor: dr hab. Arkadiusz Luboń, prof. UR

Tytuł: „Ta książka jest za mocna dla normalnych ludzi”. Literatura i literaci jako wątek tematyczny w twórczości Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Referat proponuje refleksję nad sposobem, w jaki literaturę i działalność literacką ukazuje w swoich powieściach i opowiadaniach Edmund Niziurski. W wielu jego fabułach pojawiają się wątki dotyczące literatury: bohaterowie-pisarze, postacie poetów, rekwizyty nieistniejących w rzeczywistości książek lub odwołania do tekstów autentycznych, a nawet autotematyczne aluzje do innych utworów samego Niziurskiego. Możliwa jest zatem nie tylko analiza funkcji narracyjnej motywu „pisarstwa”, ale też szerszej wizji sztuki literackiej autora.

Autor: dr Agnieszka Majcher

Tytuł: Wyzwania stojące przed młodymi tłumaczami, związane z przekładem prozy Niziurskiego – na przykładzie opowiadania Sprawa Klarneta

Abstrakt: Świat przedstawiony w prozie Nizurskiego wydaje się archaiczny dla współczesnych dwudziestolatków. Czy warto dziś tłumaczyć Niziurskiego na język angielski? Jakie strategie zastosować w przekładzie? Przeanalizowałam ze studentami opowiadanie Sprawa Klarneta, wybrane ze względu na aktualny motyw prześladowań w grupie rówieśniczej. W tekście zidentyfikowaliśmy fragmenty stanowiące wyzwanie dla młodego tłumacza, jak: aluzje kulturowe powiązane z miejscami, niezrozumiałe dla studentów archaizmy, leksemy o zmodyfikowanym znaczeniu lub rejestrze, elementy nowomowy i kultury PRLu.  Do wybranych elementów zaproponowaliśmy tłumaczenia w oparciu o różne procedury i techniki. Następnie, w ankiecie, studenci wybierali konkretne rozwiązania. Niniejszy referat prezentuje wyniki tej ankiety, rzucające światło na to, jak młodzi tłumacze postrzegają przekładalność twórczości Niziurskiego na język angielski.

Autor: mgr Julia Manowska-Cebula

Tytuł: Edmund Niziurski w NRD

Abstrakt: Tematem planowanego wystąpienia będzie pojawienie się w latach 1968, 1972, 1976 i 1984 czterech dzieł Edmunda Niziurskiego: Sposób na Alcybiadesa, Niesamowite przypadki Cymeona Maksymalnego, Alarm na poddaszu, a także Wyraj na rynku wydawniczym w NRD w wersji niemieckojęzycznej. Szczególna uwaga zostanie poświęcona porównaniu tytułów w obu językach, a także pogłębionej refleksji, dlaczego właśnie te dzieła, a nie, przykładowo, najpopularniejsza chyba Księga urwisów trafiły w ręce czytelników z Niemiec Wschodnich w ich rodzimym języku.

Autor: dr hab. Michał Mazurkiewicz, prof. UJK

Tytuł: Sport jako część życia szkolnego i młodzieżowego w Polsce drugiej połowy XX wieku – wybrane aspekty twórczości Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Referat podejmuje temat sportu jako tła w wybranych utworach Niziurskiego. Sport – choć nie zagadnienie pierwszoplanowe – odgrywa tu rolę społeczną, wychowawczą i kulturową. Pełni też funkcję katalizatora zmian młodych ludzi – nie tylko fizycznych, ale i mentalnych. Analiza ta wpisuje się w szerszy kontekst badań nad literaturą młodzieżową oraz rywalizacją sportową stanowiącą element kultury i wychowania.

Autor: dr hab. Agnieszka Miernik, prof. UJK

Tytuł: Doświadczenie inicjacji (rite de passage) jako Wielki Temat w twórczości Edmunda Niziurskiego dla młodego odbiorcy

Abstrakt: Temat wystąpienia dotyczy motywu inicjacji w wybranych powieściach Niziurskiego. Uwaga zostanie zwrócona na uniwersalne aspekty prozy , która jest pomostem między przeszłością a teraźniejszością, między dzieciństwem a dorosłością.

Autor: dr hab. Iwona Mityk, prof. UJK

Tytuł: Dorośli i nastoletni detektywi Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Referat analizuje sposób doboru i kreacji postaci detektywów w dwóch powieściach dla dorosłych (Przestrzeń eskulapa, Pięć manekinów) oraz młodych bohaterów pełniących rolę detektywów w kilku powieściach Niziurskiego przeznaczonych dla odbiorcy młodzieżowego.

 Autor: mgr Edyta Olszańska-Smolarek, dr hab. Marta Bolińska, prof. UJK

Tytuł: Między naturą a kulturą. Edmund Niziurski w badaniach Marka Kątnego

Abstrakt: Wystąpienie stanowić będzie przegląd prac prof. Marka Kątnego poświęconych różnym zagadnieniom odkrywanym w prozie Edmunda Niziurskiego(np. ekologia, odbiorca, science fiction. Marek Kątny (obok prof. Jana Pacławskiego) jest jednym z pionierów badań nad twórczością pisarza z Kielc.

Autor: dr Agnieszka Rosińska-Mamej

Tytuł: „Throwback do czasów dzieciństwa, zagrzała moje serducho…, ale zestarzała się mocno”. Wybrane utwory Edmunda Niziurskiego w opiniach współczesnych czytelników

Abstrakt: Referat dotyczy opinii współczesnych czytelników na temat wybranych utworów Edmunda Niziurskiego. Materiał badawczy składa się z tzw. recenzji czytelniczych (zwanych także recenzjami potocznymi), które zamieszczano w serwisach Lubimyczytac.pl (https://lubimyczytac.pl) i Nakanapie.pl (https://nakanapie.pl) oraz wortalu Granice.pl (https://www.granice.pl) w latach 2020-2025. Do analizy wybrano teksty odnoszące się do sześciu powieści Niziurskiego: Sposób na Alcybiadesa; Niewiarygodne przygody Marka Piegusa; Księga urwisów; Siódme wtajemniczenie; Klub włóczykijów; Adelo, zrozum mnie! Dobór ocenianych utworów został podyktowany liczbą otrzymanych przez nie recenzji czytelniczych (co najmniej czterdzieści) w serwisie Lubimyczytac.pl – największym w Polsce serwisie dla czytelników. W analizie materiału wykorzystano między innymi metody i narzędzia stosowane w językoznawstwie korpusowym.

Autor: dr hab. Mirosław Ryszkiewicz

Tytuł: Niekłaj i inne. Retoryka miejsca w powieściach dla młodzieży Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Odwołanie do ukutego we współczesnej refleksji nad klasyczną teorią i sztuką wymowy pojęcia „retoryka miejsca” pozwala w referacie pokrótce, ale systemowo ukazać perswazyjne funkcje wybranych powieści dla młodzieży autorstwa Edmunda Niziurskiego właśnie przez pryzmat powieściowej toponimii (o antroponimii napisano już sporo). Zwłaszcza ojkonimy dają asumpt do uwydatnienia roli narracji i fabuły w kształtowaniu literackiej perswazji, która ziszcza retoryczny ideał jednoczesnego, atrakcyjnego i fortunnego uczenia, wychowywania i bawienia – w tym wypadku młodego czytelnika. Retoryczne omówienie perswazji powieściowej toponomastyki uwzględnienia oczywiście również komunikacyjne uwarunkowania, kontekstowe otoczenie i konsytuacyjne cyrkumstancje funkcjonowania twórczości autora Niewiarygodnych przygód Marka Piegusa w obiegach literatury (dla dzieci i młodzieży).

Autor: dr hab. Zbigniew Trzaskowski, prof. UJK

Tytuł: Aksjologia reportaży Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: Reportaże Edmunda Niziurskiego, drugi przejaw jego twórczości literacko-publicystycznej, nie doczekały się do dziś pogłębionego oglądu literaturoznawczego. Referat konferencyjny, uwzględniając perspektywę społeczno-kulturową, aspekty systematyzujący i postulatywny, zawiera charakterystykę norm, kryteriów wartościowania, hierarchię aksjologiczną, jaką zaprezentował autor Z zapadłej wsi.

Autor: lic. Rozalia Urbanik

Tytuł: Niziurski w liczbach. O wynikach pewnego badania (Wolna Strefa Żeromskiego)

Abstrakt: Wystąpienie stanowić będzie podsumowanie badania na temat znajomości i czytelnictwa prozy E. Niziurskiego przeprowadzonego w 2025 roku wśród osób dorosłych, w tym zwłaszcza seniorów.

Autor: dr Anna Wiśniewska-Grabarczyk

Tytuł: Cenzura wobec… Edmund Niziurski w poufnych dokumentach cenzury Polski Ludowej 1944-1990

Abstrakt: Edmund Niziurski, jak (niemal) każdy artysta tworzący w okresie Polski Ludowej, musiał zmagać się z mechanizmami instytucjonalnej cenzury. Jego twórczość, choć pozornie apolityczna, nierzadko podlegała ingerencji władz i pracowników Głównego oraz Wojewódzkich Urzędów Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Cenzura dotykała warstwy językowej i ideologicznej, gdy zatrzymywano lub polecano przeformułować niepożądane treści. Takie machinacje na tekście wpływały na ostateczny kształt wydawanych powieści oraz na ich wydźwięk. W referacie przeanalizowane zostaną konkretne przypadki ingerencji, strategie omijania ograniczeń. Materiał źródłowy będą stanowić przede wszystkim poufne dokumenty cenzury.

Autor: mgr Magdalena Żukowska-Bąk

Tytuł: Szkoła jako przestrzeń kontroli i oporu – mechanizmy funkcjonowania uczniów w systemie edukacyjnym oraz ich reprezentacja w twórczości Edmunda Niziurskiego

Abstrakt: W artykule poddano analizie mechanizmy funkcjonowania uczniów w systemie edukacyjnym, koncentrując się na wpływie konfliktów rówieśniczych, napięć w relacjach z nauczycielami oraz zjawisku etykietowania młodzieży jako „problematycznej”. Wskazano, iż struktura szkolna o charakterze represyjnym może prowadzić do ograniczenia autonomii ucznia, skutkując zarówno wyuczoną bezradnością, jak i postawą oporu wobec narzuconych norm. Przedstawiono również literacką reprezentację szkoły w twórczości E. Niziurskiego, ukazującą edukację jako przestrzeń rywalizacji, a jednocześnie kształtowania relacji społecznych oraz samodzielności. W artykule zaprezentowano także wyniki badań ankietowych dotyczących doświadczeń uczniów związanych z relacjami z nauczycielami i atmosferą szkolną. Analiza wskazuje na schematyzm metod dydaktycznych, brak zaangażowania pedagogów oraz dystans w relacjach nauczyciel-uczeń.

PLENARY LECTURES

Author: dr hab. Dorota Michułka, prof. UWr

Title: “Boyhood” and unruly adolescence in the novels of Edmund Niziurski

Abstract: By breaking through traditional patterns, Edmund Niziurski’s prose fits perfectly into discussions on the role, place and function of broadly-defined youth literature in the education of children. Filled with humour (both verbal and situational), Niziurski’s novels are rooted in the tradition of realistic prose of a social and moral nature, and feature vivid, original psychological portraits of the boy protagonists, portrayals of their rebellious adolescence and authentic peer conflicts. The plot is dynamic, often sensational and distinguished by an individual narrative style. A popular theme in the prose of the writer from Kielce is the school reality, shown through the eyes of a student, with diverse characters of teachers and their (sometimes controversial) educational methods. The likeable mischievous nature of the boys (often outsiders), their cleverness, imagination, intelligence and creativity allowing them to survive in a school full of discipline and rigour, also reveals the moral and didactic aspects of difficult adolescence. Nevertheless, the educational layer is not the dominant feature of Niziurski’s prose. The world presented through the eyes of the boy protagonists is real, cheerful, familiar and optimistic, and everyday school troubles and confrontation with teacher discipline trigger constructive action by the teenagers, showing their proactivity, often leading to reaching an agreement with the adult.

Author: prof. dr hab. Piotr Zbróg

Title: Typology of verbal abuse in school communication of Edmund Niziurski’s characters

Abstract: The aim of this presentation will be an attempt to develop a typology of verbal abuse in school communication in Niziurski’s texts, which in many cases can be seen as examples of symbolic violence. According to Pierre Bourdieu, the mechanisms of symbolic violence are perpetuated through linguistic behaviour and language becomes a tool of power. An analysis of Edmund Niziurski’s work reveals the complex mechanisms of linguistic violence at school. Under the guise of a humorous school adventure, it provides a deep reflection on the oppressiveness of the educational system, in which verbal violence acts as a tool of influence and social control and leads to the formation of specific social roles in the school space.

PANEL DEBATES

Author: dr hab. Małgorzata Chrobak, prof. UKEN

Title: (post)modern Niziurski

Abstract: The excellent, rich legacy of Edmund Niziurski cannot be easily labelled or defined, if only due to the coexistence of two directions in his work: for adults and non-adults, the versatility of forms and genres, the constant balancing between seriousness and pathos or between the need to preserve the traditional rules of writing for children and the consistent transgression and elimination of them, and finally because of the need for continuity – noticeable in his works – but at the same time for aesthetic change. Niziurski’s prose can thus be perfectly characterised in the context of many phenomena characteristic of (post)modernity, such as the image of school in the perspective of the discourse of power, the corporeal metaphorisation of the world, the tensions between the masculine and feminine elements, cultural memory and nostalgia, the visual aspects of texts and editing, and many others.

Author: dr hab. Katarzyna Drąg, prof. UPJPII

Title: Youth communication in a world without media. Reflections based on the works of Edmund Niziurski

Abstract: The works of Edmund Niziurski transport the contemporary reader to a world of school affairs, adventures and dilemmas. Many of the problems described in Niziurski’s prose are universal and remain relevant today. Many aspects of this work are testimonies to a bygone era. As my contribution, I would like to highlight the communication patterns of young people in the reality before the dynamic development of the media (including, above all, social media). I propose to look at Niziurski’s works (especially Sposób na Alcybiadesa) from the perspective of the communication patterns and communicative competence of the characters.

Author: prof. dr hab. Dorota Heck

Title: Not just hermeneutics. A few remarks on inspiring directions in literary research

Abstract: Contemporary directions of literary research and the associated methods should be renewed in the face of the long-term crisis in the humanities. Hermeneutics, close reading, and literary rhetoric retain a connection to the tradition of philology, do not exclude reaching for the digital humanities, but save the human, affective, subjective character of work in the study of literature. An approving attitude toward eclecticism, flexibility and ergocentrism allows us to maintain hope for continually rediscovering the meaning of academic – rather than merely amateur –  reading: linear, sign by sign, and patiently attentive to literary texts.

Author: dr hab. Krzysztof Jaworski, prof. UJK

Title: “Autobiographical” threads in literary studies – questions and doubts

Abstract: One of the most intriguing and at the same time problematic areas of research remains autobiographical motifs in literature – both in terms of their presence in the work and in terms of methods of interpreting them. The aim of this panel is to create a space for an interdisciplinary discussion on the status of autobiography in literary studies and to articulate the questions and doubts arising in the course of the research. Autobiography, understood broadly as the author’s conscious or unconscious introduction of elements of his own biography into a work remains the subject of multidimensional interpretations. The panel proposes a reflection on the discrepancies between the author’s declared and actual experience, as well as on the methodological pitfalls involved in attempts to clearly identify autobiographical elements within a text. Does the adoption of an autobiographical perspective not lead to a narrowing of the interpretative horizon, reducing the text to a documentary or therapeutic function? To what extent should (or should not) the author’s biographical data be taken into account in the analysis of a literary text? Does reading a work through the prism of its author’s life not reduce the complexity of the work to the level of factuality? Where does interpretation end and intrusion into privacy begin? This open and interdisciplinary panel aims to initiate a dialogue between literary scholars, cultural studies scholars and representatives of other disciplines interested in the relationship between the text and the author’s identity.

Author: dr hab. Agnieszka Miernik, prof. UJK

Title: Initiation in prose for a young audience – an intertextual approach

Abstract: This is an interesting proposal to take an intertextual look at Edmund Niziurski’s work in relation to the issue of the initiation process. The motif of transition from childhood to adulthood holds an important place in literature for young readers. It may therefore be important to bring out the original images of this theme in the prose of the author of Sposób na Alcybiadesa, capturing the uniqueness of their presentation against the background of other writers’ approaches. Entry into the world of adulthood is inextricably linked to inner changes, the world of feelings and emotions that need to be recognised and understood, and this process is different for girls and boys, which is confirmed not only in the prose of the Kielce-born author.

Author: dr hab. Anna Tryksza

Title: How to study the “fourth”?

Abstract: Literature for young readers creates both links with literature for adult audiences and the often discusses “separateness”. The question arises whether the methods of research have also been and still remain separate, or do they remain closely related to the research methods typical of, for example, literary studies in general? Is the pedagogical-psychological approach still dominant, or have new perspectives emerged for which literary studies are only part of the possibilities?

Due to the dynamic development of technology and cultural changes in the contemporary world, it is worth considering the use of research methods that interact with these transformations and correspond, for example, with the postulates of Ewa Domańska (promoting the model of “performative knowledge”, complementary research and the use of a basic research method – the case study in a comparative perspective with the creation of small-scale theory).

Children studies fit best into these areas of methodological reflection. The reality changing before our eyes is also well reflected in place studies, animal studies, ecocriticism, feminist criticism, multicultural studies, gender studies and others.

We should not forget the typically literary approaches (poetological, narratological, genological, intertextual, transfictional studies) and rhetorical approaches (A. Smuszkiewicz, M. Ryszkiewicz).

Author: dr hab. Zbigniew Trzaskowski, prof. UJK

Title: The following essay will explore the role of philosophy in the methodology of literary research.

Abstract: Philosophy is an indispensable component of the methodological framework employed in literary research. It facilitates comprehension of fundamental concepts, functions, and meanings of literature, as well as its objective cognition. Furthermore, it enables the analysis of the relationship between text and its recipient, and social interaction. The interpretative theories to which it adheres are diverse (for example, the hermeneutic circle, deconstruction and semiotics), and it serves as an aid to the analysis of texts. Furthermore, it contributes significantly to the development of a diverse research instrumentarium.

CONFERENCE SPEECHES

Author: mgr Magdalena Antoniak

Title: Who was the “famous pack of daredevils”?

Abstract: At school, some are at fault but… everyone gets punished… Edmund Niziurski’s Sposób na Alcybiadesa (How to Tackle Alcibiades) features many amusing situations. Some of them focus on the time and place, others show the atmosphere, while others draw our attention to the personality traits of the characters. They make it even easier for us to “get into” the characters in this work. The four main characters in the story are the driving force behind the book. The pack were looking for a way out of a situation revealed by Professor Żwaczek’s questions to the students, and only confirmed by the psychologist’s disastrous diagnosis. It was the members of the pack who stood “looking very sheepish” in front of the Teachers.

Author: dr Monika Bator

Title: Niziurski on the big and small screen – humour in selected adaptations of the writer’s works

Abstract: Edmund Niziurski, one of the most important Polish authors of literature for children and youth, used elements of comedy in his books, knowing how important humour is in this type of work. Despite Krzysztof Varga’s radical opinion that “the language of the writer is almost impossible to translate into the language of film”, I would like to analyse selected adaptations for film and TV series of Niziurski’s prose from the perspective of humour, or rather the ways in which film-makers adapt various types of literary comedy present in this excellent writer’s prose. In my opinion, it is worthwhile to once again consider whether in fact (and possibly why) “Niziurski’s works do not translate into successful films”.

Author: Bogusz Boliński

Title: Edmund Niziurski’s mission in Generation Z (quantitative and qualitative exploratory research)

Abstract: Is Generation Z familiar with Edmund Niziurski and his works? A survey, conducted primarily among young people in the first quarter of 2025, will (partly) answer this question.

Author: dr hab. Małgorzata Chrobak, prof. UKEN

Title: Marek Piegus in times of transformation. On the late works of Edmund Niziurski

Abstract: The paper will attempt to answer two questions: of the way in which the experience of the political and economic transformation is thematised in Niziurski’s prose for young people of the 1990s (in social and anthropological terms), and of the direction (continuation or revision) of changes in the writing style of the author of Sposób na Alcybiadesa after 1989.

Author: dr Jarosław Dobrzycki

Title: “Cejna has been done with”. On the destructive power of stigma in the Lizus (The Teacher’s Pet) short story

Abstract: The presentation focuses on the issue of stigmatization of the main character of the short story Lizus (The Teacher’s Pet). The first part will focus on showing the otherness of the protagonist, whose behaviour stands out from the rest of the class. The second part will present the protagonist’s gradual ostracisation by his classmates and his eventual stigmatisation as the title teacher’s pet. An analysis of the young people’s actions will demonstrate the whole process of exclusion of a person considered by a particular social group to be undermining the rules prevailing in this community.

Author: mgr Agnieszka Dolecka

Title: Iconography of the covers of Edmund Niziurski’s novels for young people

Abstract: The presentation contains an iconographic and iconological analysis of the covers of Edmund Niziurski’s novels for young readers, with particular emphasis on their editorial function, supplementing the author’s message: the communicative, aesthetic, symbolic, advertising, circulatory function. An important feature is the description of the transformations of the graphic design of the books by the author of classic Polish youth literature.

Author: dr Agnieszka Durlej-Krach

Title: Timeless questions about love and friendship as commonplaces in the 16th-century version of The Great Overseas Conquest and in Edmund Niziurski’s Wyraj

Abstract: Love and friendship are paths that, in an axiological system, lead man to specific values: God, truth, goodness, beauty, homeland and honour. These roads are interpreted in the analysed works both vertically in the relationship between God and man, and horizontally in the way humanity is experienced by the protagonists of both works, who are temporally distant, but close in terms of the axiology of the difficult questions as the analysed commonplaces.

Author: dr Magdalena Feret

Title: A few remarks on the translation of E. Niziurski’s Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego into German

Abstract: The aim of this paper is to discuss the translation of E. Niziurski’s book entitled Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego into German. The analysis of the translation primarily focuses on: the title, chapter titles, proper names, phrases and metaphors with particular emphasis on youth language.

Author: dr hab. Krzysztof Jaworski, prof. UJK

Title: Edmund Niziurski as a precursor of youth detective prose, on the example of the novel: Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego (The Peculiar Case of Cymeon Maximal)

Abstract: The paper aims to analyse the work of Edmund Niziurski as a precursor of detective youth prose in Poland, with particular reference to the novel entitled Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego (The Peculiar Cases of Cymeon Maksymalny). The analysis focuses on the literary means used by the author in building a crime-themed intrigue, constructing (creating) characters and building tension in the story. The paper also compares Niziurski’s novel with classic models of detective literature, showing the novelist’s innovative and uniquely humorous style.

Author: dr hab. Dorota Karkut, prof. UR

Title: Encounters with illustrations in Edmund Niziurski’s books

Abstract: This paper will discuss the issue of the role of illustration in understanding the content of Edmund Niziurski’s books. It will analyse a selection of illustrations to some of the best-known novels for young readers by the author of Księga urwisów. The typology of illustrations according to Seweryna Wysłołuch, which describes the relationship between words and images, proves useful in these considerations. Illustrations being an intersemiotic translation, concretisation and editorial addition will be distinguished. This shows the artist’s different approaches to translating the linguistic layer of the work into the iconic layer. The discussion will take into account the various functions of illustrations, including aesthetic, compensatory, didactic function, becoming a kind of key to reading meanings and a guide to reiterating reality, which highlights their artistic and character-building qualities.

Author: mgr Aleksandra Kobiałka

Title: Double Jubilee. Edmund Niziurski’s works in scientific research

Abstract: The double jubilee – the 100th anniversary of Edmund Niziurski’s birth and the 90th anniversary of Prof. Jan Pacławski’s birth – is an opportunity to recall the role of reflection on the author of Księga urwisów in the research activity of literary scholars. The aim of the paper is to provide an overview of research into the work of the Kielce-based prose writer. It will discuss, among other things, articles by Prof. Jan Pacławski, monographs resulting from academic sessions organised at the Polish Language Studies Faculty in Kielce, as well as dissertations written under the supervision of the literary scholar. The analysis will make it possible to indicate areas of greatest interest for researchers of Edmund Niziurski’s works.

Author: mgr Agnieszka Kondrak

Title: “Ocean of sadness, or such is life”. Niziurski and youth dilemmas

Abstract: The subject of the presentation will be an analysis of the novel Adelo, zrozum mnie! (Adela, please understand!) by E. Niziurski. The novel will be presented from the perspective of bibliotherapy classes, showing how Niziurski perceives the most common problems of youth and his proposed solutions.

Author: dr hab. Arkadiusz Luboń, prof. UR

Title: “This book is too much for normal people”. Literature and writers as a thematic thread in the works of Edmund Niziurski

Abstract: The paper offers a reflection on the way in which literature and literary activity are portrayed in Edmund Niziurski’s novels and short stories. Many of his stories feature themes relating to literature: characters-writers, poets, props in the form of books that do not exist in reality or references to authentic texts, and even autothematic references to other works by Niziurski. This makes it possible not only to analyse the narrative function of the literary motif, but also the author’s broader vision of literary art.

Author: mgr Julia Manowska-Cebula

Title: Edmund Niziurski in East Germany

Abstract: The subject of the planned presentation will be the publication of four works by Edmund Niziurski in 1968, 1972, 1976 and 1984: Sposób na Alcybiadesa, Niesamowite przypadki Cymeona Maksymalnego, Alarm na poddaszu, and Wyraj on the GDR market in German-language versions. Particular attention will be paid to a comparison of the titles in both languages, as well as to an in-depth reflection on why it was these works rather than, for example, the most popular Księga urwisów that found their way into the hands of East German readers in their native language.

Author: dr hab. Michał Mazurkiewicz, prof. UJK

Title: Sport as a part of school and youth life in Poland in the second half of the 20th century –  selected aspects of Edmund Niziurski’s literary output

Abstract: The paper explores the theme of sport as a background in selected works by Niziurski. Sport – although not the primary issue – plays a social, educational and cultural role here. It also acts as a catalyst for change in young people – not only physically, but also mentally. This analysis fits into the broader context of research devoted to youth literature and sporting competition, which constitutes an element of culture and upbringing.

Author: dr hab. Agnieszka Miernik, prof. UJK

Title: The experience of initiation (rite of passage) as a Major Theme in Edmund Niziurski’s works for young audiences

Abstract: The topic of the presentation is the theme of initiation in selected novels by Niziurski. It focuses on the universal aspects of the prose, which is a bridge between the past and the present, between childhood and adulthood.

Author: dr hab. Iwona Mityk, prof. UJK

Title: Edmund Niziurski’s adult and teenage detectives

Abstract: The paper analyses the selection and creation of detective characters in two novels for adults (Przestrzeń eskulapa, Pięć manekinów) and the young protagonists playing the role of detectives in several of Niziurski’s novels intended for a young audience.

Author: mgr Edyta Olszańska-Smolarek, dr hab. Marta Bolińska, prof. UJK

Title: Between nature and culture. Edmund Niziurski in the research of Marek Kątny

Abstract: The presentation will provide an overview of Prof. Marek Kątny’s work on various issues featured in Edmund Niziurski’s prose (e.g. ecology, the audience, science fiction). Marek Kątny (along with Prof. Jan Pacławski) is one of the pioneers of research into the work of the Kielce-born writer.

Author: dr Agnieszka Rosińska-Mamej

Title: “Throwback to my childhood days, it warmed my heart…, but it has aged a lot”. Selected works by Edmund Niziurski in the opinions of contemporary readers

Abstract: The paper focuses on the opinions of contemporary readers on selected works by Edmund Niziurski. The research material consists of reader reviews (ordinary reviews) posted on the Lubimyczytac.pl (https://lubimyczytac.pl) and Nakanapie.pl (https://nakanapie.pl) websites and the Granice.pl vortal (https://www.granice.pl) between 2020-2025. Texts relating to six of Niziurski’s novels were selected for the analysis: Sposób na Alcybiadesa; Niewiarygodne przygody Marek Piegusa; Księga urwisów; Siódme wtajemniczenie; Klub włóczykijów; Adelo, zrozum mnie!. The selection of the works was dictated by the number of reader reviews they received (at least forty) on the Lubimyczytac.pl website – the largest site for readers in Poland. The analysis of the material used, among other things, linguistic methods and tools.

Author: dr hab. Mirosław Ryszkiewicz

Title: Niekłaj and others. The rhetoric of place in Edmund Niziurski’s novels for young people

Abstract: Reference to the notion of the “rhetoric of place” in contemporary reflection on classical speech theory and art allows the paper to briefly but systematically present the persuasive functions of selected novels for young audiences by Edmund Niziurski through the prism of novel toponymy (much has already been written about anthroponymy). In particular, the oeconyms create the foundations for demonstrating the role of narrative and plot in the shaping of literary persuasion, which fulfils the rhetorical ideal of simultaneous, attractive and successful teaching, educating and entertaining – in this case, of a young reader. A rhetorical discussion of the persuasive novelistic toponymy also takes into account the communicative conditions, contextual surroundings and situational circumstances of the work of the author of Niewiarygodne przygody Marka Piegusa (The Incredible Adventures of Mark Piegus) in (children’s and youth) literature.

Author: dr hab. Zbigniew Trzaskowski, prof. UJK

Title: Axiology of Edmund Niziurski’s reportages

Abstract: Edmund Niziurski’s reportages, the second type of his literary and journalistic work, have not yet been subjected to an in-depth study in literary studies. The conference paper, taking into account the socio-cultural perspective, the systematising and postulative aspects, includes a characterisation of norms, value criteria and the axiological hierarchy presented by the author of Z zapadłej wsi.

Author: lic. Rozalia Urbanik

Title: Niziurski in numbers. The results of a survey (Wolna Strefa Żeromskiego)

Abstract: The presentation will summarise a survey on the knowledge and readership of E. Niziurski’s prose, conducted among adults, especially seniors, in 2025.

Author: dr Anna Wiśniewska-Grabarczyk

Title: Censorship against… Edmund Niziurski in confidential censorship documents of the Polish People’s Republic, 1944-1990

Abstract: Like (almost) every artist in the period of the Polish People’s Republic, Edmund Niziurski had to deal with the mechanisms of institutional censorship. His works, although seemingly apolitical, were often interfered with by the authorities and employees of the Main Office and Provincial Offices of Press, Publication and Audience Control. Censorship affected the linguistic and ideological layer, and undesirable content was withheld or ordered to be rephrased. Such interference with the text influenced the final shape of published novels and their overtones. The paper will analyse specific cases of interference and strategies for circumventing restrictions. The source material will be mainly confidential censorship documents.

Author: mgr Magdalena Żukowska-Bąk

Title: School as a space of control and resistance – mechanisms of student functioning in the educational system and their representation in Edmund Niziurski’s works

Abstract: The article analyses the mechanisms of student functioning in the educational system, focusing on the impact of peer conflicts, tensions in relations with teachers and the issue of labelling young people as “problematic”. It points out that a repressive school structure can lead to a reduction in student autonomy, resulting in both learned helplessness and an attitude of resistance to imposed norms. The literary representation of school in the works of E. Niziurski presented here shows education as a space for competition, but also for shaping social relations and independence. The article also provides the results of a survey on student experiences connected to relationships with teachers and school atmosphere. This analysis indicates a schematism of didactic methods, a lack of involvement of educators and distant teacher-student relations.