coś jest napisane / *coś pisze na tablicy
20 marca 2018Szanowni Państwo,
czy nadal (2018!) obowiązuje wykładnia, zgodnie z którą jedyna poprawna forma to „jest napisane” ( w sensie „Jest napisane na tablicy, w zeszycie…”, itp.), natomiast „pisze” dopuszcza się tylko w języku potocznym? Wokół tematu narosło mnóstwo niejasności. Wiele osób nawiązuje do wypowiedzi profesora Jana Miodka, który przed kliku laty na antenie TVP 3 usankcjonował formę „pisze”, odwołując się do uzusu (co zaraz zostało ogłoszone jako prywatne zdanie tego wybitnego językoznawcy). Inni wskazują publikację profesora Jerzego Bralczyka na łamach Gazety Wyborczej pt. „Skoro na polu wieje i pada, to w gazecie pisze”.A ja – już całkiem z przymrużeniem oka (bo to forma dawna) – powtarzam za Wieszczem:
„A czy Sędzia, rzekł Major, Żółtą Księgę czytał?”
„Co to za Żółta Księga?” pan Sędzia zapytał.
„Księga, rzekł Major, lepsza niż wasze statuty,
A w niej pisze co słowo: stryczek, Sybir, knuty;
Księga ustaw wojennych, teraz w Litwie całej
Ogłoszonych; już pod stół wasze trybunały. (Mickiewicz, „Pan Tadeusz” ks. IX)
Z góry dziękuję za odpowiedź.
Magdalena Szymanowska
Odpowiedź PJ:
Szanowna Pani,
formalnie nadal ta wykładnia obowiązuje. Czym innym jest zwyczaj, lokalne sądy językoznawców itp. Tu np. fragment z mojego słownika:
Uczniowie zazwyczaj pytają: *Proszę pani, co pisze na tablicy? I są poprawiani (coraz rzadziej): – Mówi się: Co jest napisane na tablicy? Nadal bowiem lepiej używać zwrotu: jest napisane na tablicy, niż: na tablicy pisze. Witold Doroszewski pisał (1962), że te błędne zdania są wynikiem znanego z dawnych czasów animizowania świata i przekonania, że za powstawanie pewnych zjawisk odpowiadają ukryte siły (np. Zalało podwórze). Mimo kilkudziesięciu lat walki z konstruk- cjami typu: w książce pisze, że... trwają one w polszczyźnie, a to znaczy, że się przyjęły i są potrzebne, przede wszystkim w języku potocznym (dlatego nauczyciele coraz rzadziej zwracają uwagę uczniom na ten błąd). Purystyczne próby dowodzenia, że przecież ktoś coś napisał w książce, na tablicy, a więc zostało to (przez kogoś) napisane nie zmienią faktu, że zwrot w gazecie pisze jest ekonomiczny i nie oznacza wcale, że czymś sprawczym w takim wypad- ku była nieznana i tajemnicza siła. Mówi się przecież: W tej gazecie pisze się o wypadku (też bezoosobowo).
Proszę pamiętać, że w aktualnym Wiekim słowniku poprawnej polszczyzny z 2004 roku norma mówi: jest napisane, nie: *pisze.
Pozdrowienia
Piotr Zbróg IFP UJK