dr hab. Stanisław Cygan prof. UJK
Sylwetka naukowa
1989 – mgr filologii polskiej; WSP im. KEN w Krakowie;
Promotor: doc. dr Maria Schabowska;
1999 – doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa; Uniwersytet Warszawski; Promotor: prof. dr hab. Barbara Bartnicka; Recenzenci:
prof. dr hab. Józef Kąś (UJ), prof. dr hab. Stanisław Dubisz (UW);
2012 – doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa – językoznawstwo polonistyczne; Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN
w Krakowie; Recenzenci: prof. dr hab. Stanisław Dubisz (UW),
prof. dr hab. Stanisław Gajda (UO), prof. dr hab. Edward Stachurski (UP),
prof. dr hab. Maria Wojtak (UMCS w Lublinie);
– lektor języka polskiego jako obcego;
– recenzent w sześciu przewodach doktorskich: UJ (2013, 2020, 2020),
UŁ (2014), UP (2019), UG (2019);
– recenzent w jednym przewodzie habilitacyjnym (UJ - 2020) i członek dwóch Komisji Habilitacyjnych (UŁ - 2018, URz - 2019);
– recenzent wydawniczy dwóch prac habilitacyjnych (Kielce 2013, Poznań 2019);
– promotor dwóch rozpraw doktorskich.
Zainteresowania naukowe
- język mieszkańców wsi w kontekście przemian społeczno-kulturowych,
- historia dialektologii polskiej,
- język pisarzy,
- glottodydaktyka polonistyczna,
- socjolingwistyka,
- polska leksykografia gwarowa.
Wybrane publikacje
Książki autorskie
Słownictwo pism Stefana Żeromskiego, t. 9. Świat roślin, Kraków 2007; Wyd. TA i WPN „Universitas”.
Na świętokrzyskim gwarowym gościńcu. Pogwarki. Słowniczek, Kielce 2008; Wyd. Świętokrzyskie „Elipsa”.
Z gwary świętokrzyskiej. Świat dawnej wsi w relacjach mieszkańców. Pogwarki. Twórczość ludowa. Słowniczek, Kielce 2009; Wyd. Kieleckie Towarzystwo Naukowe w Kielcach i Muzeum Wsi Kieleckiej.
Przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi końca XX wieku na przykładzie Lasocina na Kielecczyźnie, Kielce 2011; Wyd. Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Słownik gwary opoczyńskiej, Opoczno 2018, Wyd. Muzeum Regionalne w Opocznie, Miejska Biblioteka Publiczna w Opocznie.
Publikacje elektroniczne
Kieleckie, [w:] Gwary polskie. Przewodnik multimedialny, pod red. H. Karaś; 2008 (wersja podstawowa); www.gwarypolskie.uw.edu.pl
Kieleckie, [w:] Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, pod red. H. Karaś; 2010 (wersja rozszerzona); www.dialektologia.uw.edu.pl
Książki redagowane
Gwary dawniej i dziś. Prace ofiarowane Docent Wandzie Pomianowskiej, Kielce 2002, pod red. S. Cygana; Wyd. Akademii Świętokrzyskiej.
Staropolszczyzna piękna i interesująca. Zbiór studiów, pod red. E. Koniusz i S. Cygana, Kielce 2006, t. I – II; Wyd. Akademii Świętokrzyskiej.
W kręgu dialektów i folkloru. Prace ofiarowane Doktor Teresie Gołębiowskiej, Docent Wandzie Pomianowskiej i Docent Zofii Stamirowskiej, pod red. S. Cygana, Kielce 2007; Wyd. Kieleckie Towarzystwo Naukowe i Instytut Filologii Polskiej Akademii Świętokrzyskiej.
W przestrzeni języka. Prace ofiarowane Profesor Elżbiecie Koniusz z okazji Jej Jubileuszu, pod red. M. Marczewskiej i S. Cygana, Kielce 2012; Wyd. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Język jako świadectwo kultury dawnej i współczesnej, red. S. Cygan, Katowice 2016, Wyd. Wyd. Instytut Filologii Polskiej UJK w Kielcach.
Język jako świadectwo kultury. Język. Kultura. Społeczeństwo, red. S. Cygan, Kielce 2017, Wyd. Instytut Filologii Polskiej UJK w Kielcach
Język jako świadectwo kultury. Język. Kultura. Społeczeństwo II, red. S. Cygan, Kielce 2018, Wyd. Kieleckie Towarzystwo Naukowe.
Język jako świadectwo kultury. Język. Kultura. Społeczeństwo III, red. S. Cygan, Kielce 2019, Wyd. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Artykuły naukowe
Różnice w mowie pokoleń na Kielecczyźnie, [w:] Polszczyzna regionalna Mazowsza i Podlasia, Łomża – Warszawa 1993, s. 93–104.
Ekspresywa w „Proroku” Tadeusza Nowaka (na materiale wybranego słownictwa służącego charakterystyce bohatera-narratora), „Kieleckie Studia Filologiczne” 1994, t. 7, s. 15–24.
Zmiany w słownictwie mieszkańców wsi w kontekście przemian społeczno-kulturowych, „Kieleckie Studia Filologiczne” 1996, t. 10, s. 43–53.
Stan badań nad gwarami kieleckimi, [w:] Tradycja badań dialektologicznych w Polsce. Księga referatów z sesji językoznawczej w Olsztynie, pod red. H. Sędziak, Olsztyn 1997, s. 102–118.
Zagadnienie świadomości językowej w literaturze językoznawczej, [w:] Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica I, pod red. L. Bednarczuka, M. Mączyńskiego, T. Szymańskiego, Kraków 2002, s. 47–54.
Gwara w pracach etnograficznych Zygmunta Wasilewskiego, [w:] Zygmunt Wasilewski – polityk – krytyk – regionalista, pod red. M. Meduckiej, Kielce 2002, s. 145–160.
Materiały etnograficzne z okolic Pińczowa księdza Władysława Siarkowskiego jako źródło do badań nad gwarami polskimi, [w:] Ks. W. Siarkowski, Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Pińczowa. Do druku przygotowali K. Bracha, B. Wojciechowska i L. Michalska-Bracha, Kielce 2003, s. LXXIII–XC.
Językowe związki człowieka ze wsią (na przykładzie wspomnień Romana Stopy), [w:] Polszczyzna Mazowsza i Podlasia. Cz. VIII, pod red. H. Sędziak, Łomża 2004, s. 177–191.
Językowy obraz Puszczy Jodłowej w twórczości pisarzy regionu świętokrzyskiego, [w:] Las w kulturze polskiej III, pod red. W. Łysiaka, Poznań 2004, s. 89–98 (we współautorstwie z A. S. Dyszakiem).
Pole wyrazowe wokół pojęcia droga w powieści „Kamień na kamieniu” Wiesława Myśliwskiego, [w:] Polszczyzna Mazowsza i Podlasia. Cz. IX, Łomża 2005, s. 195–206.
Etnograficzne materiały Ignacego Moczydłowskiego jako źródło do badania historii gwary podhalańskiej, [w:] Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny). Literatura i język. Praca zbiorowa, pod red. M. Madejowej, A. Mlekodaj i K. Sikory. Materiały z Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Kraków – Nowy Targ – Bukowina Tatrzańska 21–24 października 2004 roku, Nowy Targ 2005, s. 220–231 (we współautorstwie z A. Pierścińską).
Wskaźniki barwy stylistycznej wyrazów zawarte w wypowiedziach mieszkańców wsi, „Linguistica Bidgostiana”, Bydgoszcz 2005, vol. II, s. 50–63.
Korespondencja Stanisława Szobera z Janem Łosiem, „Poradnik Językowy” 2006, nr 7, s. 40–74.
Sposoby kwalifikowania wyrazów przez użytkowników gwary (na przykładzie zbioru leksyki Karola Dejny Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego), [w:] W kręgu dialektów i folkloru. Prace ofiarowane Doktor Teresie Gołębiowskiej, Docent Wandzie Pomianowskiej i Docent Zofii Stamirowskiej, pod red. S. Cygana, Kielce 2007, s. 149–168.
Jeszcze o prześmiewaniu gwary, „Prace Filologiczne” 2007, t. LIII, s. 111–125.
Językowy obraz ziemi w powieści Wiesława Myśliwskiego „Kamień na kamieniu”, [w:] „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica IV”, pod red. M. Karamańskiej, E. Młynarczyk, E. Stachurskiego, Kraków 2008, s. 43–58 (we współautorstwie z A. S. Dyszakiem).
O języku ludowym w legendach świętokrzyskich, [w:] Legendy świętokrzyskie, pod red. K. Brachy, Kielce 2009, s. 31–50.
Gramatyka scyzoryka, czyli o rzekomej próbie opisu języka mieszkańców Kielc, [w:] Polszczyzna mówiona ogólna i regionalna. Materiały ogólnopolskiej konferencji naukowej, Kraków, 25–26 września 2008 r., „Biblioteka LingVariów”, t. 5, pod red. B. Dunaja i M. Raka, Kraków 2009, s. 43–54.
System mikrotoponimiczny wsi Nietulisko Duże i Nietulisko Małe w powiecie ostrowieckim na Kielecczyźnie, [w:] „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Logopaedica” IV, Kraków 2011, s. 82–98.
Kielecczyzna w badaniach dialektologicznych Profesora Karola Dejny,„Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 2012, t. LVIII, s. 27–40.
Hiperpoprawność językowa w gwarach polskich, „Prace Filologiczne” , t. LXV, 2014, s. 55–80.
Trzy dziewiętnastowieczne małopolskie słowniczki gwarowe, „Poradnik Językowy”, 2015; z. 10, s.7–23 .
Z zagadnień dialektologicznych Kielecczyzny w prasie lokalnej (na przykładzie „Radostowej”), „Prace Filologiczne” LXIX, 2016, s. 39-55
Nazewnictwo miejscowe gminy Nowej Słupi i okolic w Świętokrzyskich opowieściach, legendach, gawędach Leonarda Zyzmana, [w:] Debaty Świętokrzyskie, vol. II, pod red. K. Brachy, M. Marczewskiej i S. Cygana, Kielce 2016; s. 259–279.
Profesor doktor habilitowany Henryk Ułaszyn (19 I 1874 - 22 V 1956). Z Kopiowatej na katedry trzech polskich uniwersytetów, [w:] red. M. Przeniosło i Lidia Michalska-Bracha, Znani i nieznani międzywojennego Lwowa. Studia i materiały 5, Kielce 2017, s. 95–112.
Podręcznik Edyty Gałat i Beaty Sałęgi-Bielowicz Język polski? Chcę i mogę! w służbie kształcenia i rozwijania kompetencji socjokulturowej, [w:] red. P. Zbróg, System i norma w perspektywie lingwistycznej, Kielce 2019, s. 31– 47.
Przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi regionu opoczyńskiego w zakresie tzw. życia wyrazów, [w:] red. P. Zbróg, Język w komunikowaniu i dyskursie, Kielce 2019, s. 27–44.
Niektóre przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi (na podstawie Wyboru polskich tekstów gwarowych Kazimierza Nitscha), „Poradnik Językowy” nr 1, 2019, s. 79–94.
Dialektyzmy w tekście wspomnień Z miłości do wiedzy Stanisława Urbańczyka jako wyraz więzi Uczonego ze środowiskiem wiejskim, „Poradnik Językowy” nr 10, 2019, s. 67–82.
Kontakt
Konsultacje: dr hab. Stanisław Cygan prof. UJK
